مارک زاکربرگ (Mark Zuckerberg) مدیرعامل شرکت متا، در جدیدترین اظهارات خود اعلام کرده که حاضر است میلیاردها دلار برای پیشتازی در رقابت هوش مصنوعی هزینه کند، حتی اگر این موج یک حباب باشد. او معتقد است که خطر عقب‌ماندن از موج هوش مصنوعی بسیار بیشتر از ریسک هزینه‌کرد بیش‌ازحد است. این رویکرد تهاجمی، آینده متا را به سمت ابرهوش مصنوعی هدایت می‌کند.

مارک زاکربرگ از آن دسته افرادی نیست که در بحبوحه یک «موج طلایی» کنار بایستد، حتی اگر این موج، حبابی بیش نباشد. مدیرعامل متا می‌گوید که حاضر است مبلغی سرسام‌آور خرج کند تا مطمئن شود شرکتش از لحظه تاریخی هوش مصنوعی جا نمی‌ماند، حتی اگر این به‌معنای سوزاندن میلیاردها دلار در این مسیر باشد.

زاکربرگ در گفت‌وگویی در پادکست Access در این هفته اذعان کرد که هیجان فعلی پیرامون هوش مصنوعی ممکن است در نهایت به یک «حباب» تبدیل شود. اما به‌نظر او، این دلیلی برای عقب‌نشینی نیست. او با لحنی بی‌تفاوت گفت: «اگر در نهایت چند صد میلیارد دلار را اشتباه خرج کنیم، بسیار تأسف‌برانگیز خواهد بود. اما ریسک واقعی در طرف مقابل است.»

بازی تهاجمی در رقابت هوش مصنوعی

زاکربرگ موج فعلی هوش مصنوعی را با موج‌های قبلی شور و شوق فناوری مقایسه کرد؛ دوره‌هایی که شرکت‌ها بیش‌ازحد و با سرعت زیاد ساختند، اما در نهایت سقوط کردند. با این حال، او استدلال کرد که حتی آن سقوط‌ها نیز زیرساخت‌هایی ارزشمند برای نسل بعدی نوآوری‌ها به‌جا گذاشتند. برای متا، خطر واقعی نه در هزینه‌کرد زیاد، بلکه در احتیاط بیش‌ازحد در آستانه جهش بزرگ بعدی یعنی ابرهوش مصنوعی است.

زاکربرگ در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: برای شرکتی مثل متا، خطر اصلی این است که به‌اندازه کافی جسور نباشیم، بلکه باید کاملا شجاع باشیم. این فلسفه، مسیر ولخرجی‌های اخیر متا را شکل داده است. اوایل این ماه، زاکربرگ اعلام کرد که این شرکت قصد دارد تا سال ۲۰۲۸ (۱۴۰۷) حداقل ۶۰۰ میلیارد دلار در مراکز داده و زیرساخت‌های ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند؛ رقمی خیره‌کننده که تحلیل‌گران را به محاسبه واداشت.

سوزان لی (Susan Li)، مدیر مالی متا، بعداً توضیح داد که این مبلغ شامل تمام پروژه‌های مراکز داده داخلی متا و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌تر در کسب‌وکار ایالات متحده، از جمله استخدام‌های جدید می‌شود. با این حال، این اعلامیه پیامی روشن دارد: متا قصد دارد از همه بیشتر خرج کند.

سبقت از OpenAI و Anthropic

زاکربرگ همچنین نتوانست از مقایسه متا با رقبای نوپای خود صرف‌نظر کند. در حالی‌که شرکت‌هایی مانند OpenAI و Anthropic برای پرداخت هزینه‌های پردازشی خود به سرمایه‌گذاران ثروتمند متکی هستند، متا به‌عنوان یک غول تریلیون‌دلاری، نگرانی‌ای بابت تمام‌شدن منابع مالی ندارد.

زاکربرگ با لحنی صریح گفت: «ما در معرض خطر ورشکستگی نیستیم.» وی هشدار داد که رکود بازار یا بحران جهانی می‌تواند به‌راحتی منابع مالی آزمایشگاه‌های خصوصی هوش مصنوعی را خشک کند و آن‌ها را از تأمین هزینه‌های زیرساختی رو‌به‌رشدشان بازدارد. او در ادامه اظهاراتش افزود: «اگر جای آن‌ها بودید، شاید شرایط متفاوتی داشتید.»

شرط‌بندی روی متخصصان و GPUها

در پشت صحنه، متا در حال بازسازی تلاش‌های خود در حوزه هوش مصنوعی برای دستیابی به هدف نهایی یعنی ابرهوش است. این شرکت یک «آزمایشگاه ابرهوش» اختصاصی تشکیل داده که برترین پژوهشگران هوش مصنوعی خود را زیر یک سقف گرد هم آورده است. این تیم با حداقل سلسله‌مراتب و بدون ضرب‌الاجل‌های ثابت فعالیت می‌کند، نشانه‌ای که به‌گفته زاکربرگ، نشان می‌دهد کارهای پیشرفته در حوزه هوش مصنوعی را نمی‌توان با برنامه‌های شرکتی شتاب‌زده پیش برد.

متا همچنین با اختصاص منابع پردازشی بی‌سابقه به پژوهشگران، قدرت مالی خود را به رخ می‌کشد، استراتژی‌ای که زاکربرگ معتقد است شرکتش را متمایز خواهد کرد. میزان محاسبه به‌ازای هر پژوهشگر، متریک جدیدی است که متا قصد دارد در آن پیشتاز باشد و برای تحقق این هدف، میلیاردها دلار در GPU و زیرساخت‌های اختصاصی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند.

شرکت OpenAI، سازنده چت‌بات ChatGPT، با وجود ارزش‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری، با سرعتی نگران‌کننده در حال از دست دادن سرمایه است و درآمد فعلی آن پاسخ‌گوی تعهدات مالی عظیمش نیست.

بر اساس گزارش خبرگزاری فرانسه، شرکت OpenAI در حال سفارش صدها میلیارد دلار تراشه هوش مصنوعی است؛ اقدامی که در شرایط کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران، نگرانی‌های جدی ایجاد می‌نماید. این تراشه‌ها شامل قراردادهایی با شرکت‌های Nvidia، AMD و Broadcom می‌شود که طبق برآورد AFP، مصرف برق آن‌ها معادل ۲۰ راکتور هسته‌ای استاندارد خواهد بود.

این سفارش‌ها در حالی انجام می‌شود که بازار جهانی نیمه‌رساناها با کمبود عرضه و افزایش تقاضا مواجه است و رقابت میان شرکت‌های فناوری برای تأمین منابع پردازشی شدت گرفته است. تحلیلگران معتقدند چنین سرمایه‌گذاری‌هایی نه‌تنها فشار مضاعفی بر زیرساخت‌های انرژی وارد می‌کند، بلکه می‌تواند تعادل بازار تراشه را نیز برهم بزند.

گیل لوریا (Gil Luria)، مدیرعامل شرکت مشاوره مالی DA Davidson، اعلام کرده است که برای جبران همین خریدهای اخیر، OpenAI باید صدها میلیارد دلار درآمد کسب کند. همچنین طبق تحلیل Financial Times، تعهدات مالی این شرکت از مرز یک تریلیون دلار عبور کرده است.

در کنار این تعهدات، هزینه‌های عملیاتی، توسعه مدل‌های جدید هوش مصنوعی، نگهداری مراکز داده و پرداخت به شرکای سخت‌افزاری نیز بار مالی سنگینی بر دوش OpenAI گذاشته است. برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که این سطح از هزینه‌کرد بدون بازگشت سرمایه‌ی مشخص، می‌تواند به بحران نقدینگی منجر شود.

با این حجم سرمایه‌گذاری، رقم دقیق بدهی‌ها تقریباً بی‌اهمیت شده، چرا که احتمال بازپرداخت حتی بخشی از آن بسیار ضعیف به نظر می‌رسد. با وجود ارزش‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری، درآمد سالانه OpenAI تنها حدود ۱۳ میلیارد دلار است که بخش عمده آن از اشتراک‌های ChatGPT تأمین می‌شود.

به‌طور خلاصه، حجم عظیمی از سرمایه در معرض خطر قرار دارد، تا جایی که بخش قابل‌توجهی از اقتصاد آمریکا اکنون به عملکرد صنعت هوش مصنوعی وابسته شده است. تحلیلگر مؤسسه Bernstein Research، استیسی راسگان (Stacy Rasgon)، در یادداشتی خطاب به سرمایه‌گذاران نوشت: «سم آلتمن (Sam Altman) قدرت سقوط اقتصاد جهانی برای یک دهه یا رساندن ما به سرزمین موعود را دارد. در حال حاضر نمی‌دانیم کدام‌یک در انتظار ماست». با این حال، اینکه «سرزمین موعود» دقیقاً چه شکلی دارد و برای چه کسانی است، همچنان نقطه‌ی کور تحلیل‌هایی مانند گزارش راسگان باقی مانده است.

برخی منتقدان فناوری هشدار داده‌اند که فاصله‌ی عظیم میان هزینه‌های هوش مصنوعی و درآمد حاصل از آن، نشانه‌ی بی‌منطقی سرمایه‌گذاران نیست، بلکه نشان‌دهنده‌ی شرط‌بندی جسورانه‌ای بر فناوری‌ای است که می‌تواند نیروی کار انسانی را به‌طور کامل حذف کند و در نتیجه کنترل کامل تولید را در اختیار صاحبان سرمایه قرار دهد و آخرین نقطه‌ی اصطکاک در نظام اقتصادی ناپایدار کنونی را از میان بردارد.

در این میان، برخی پژوهشگران حوزه کار و اقتصاد نیز تأکید کرده‌اند که حذف نیروی انسانی از چرخه تولید، نه‌تنها تبعات اجتماعی گسترده‌ای دارد، بلکه می‌تواند شکاف طبقاتی را به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش دهد. آن‌ها معتقدند که تمرکز صرف بر بهره‌وری و سودآوری، بدون در نظر گرفتن پیامدهای انسانی، آینده‌ای ناپایدار رقم خواهد زد.

این موضوع چندان پنهان نیست. برخی از قدرتمندترین مدیران عامل شرکت‌های آمریکایی آشکارا از هیجان خود برای جایگزینی نیروی انسانی با هوش مصنوعی سخن گفته‌اند یا کارمندان را با تهدید جایگزینی مواجه کرده‌اند. به‌عنوان نمونه، هانس وستبرگ (Hans Vestberg)، مدیرعامل شرکت Verizon، در مصاحبه‌ای با وال‌استریت ژورنال اعلام کرد که وضعیت نیروی انسانی شرکت «بسیار بسیار خوب» است و توضیح داد که منظورش کاهش مداوم تعداد کارکنان است.

در صورتی که این مدیران به خواسته‌های خود برسند، پرسش بزرگ این خواهد بود: در اقتصادی که داشتن شغل برای گذران زندگی ضروری است، سایر مردم قرار است چه کاری انجام دهند وقتی شغلی باقی نمانده باشد؟

مالکوم هریس (Malcolm Harris)، نویسنده و روزنامه‌نگار حوزه فناوری در سیلیکون‌ولی، اخیراً این پرسش را مطرح کرده است: «نکته‌ای که درباره‌ی هوش مصنوعی باید از مردم بپرسم این است که چرا سرمایه‌داران احساس می‌کنند باید به‌طور خاص روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنند و همه چیز دیگر را کنار بگذارند؟»