باستان‌شناسان با بهره‌گیری از روش‌های تحقیقاتی علوم جنایی تأیید کردند که اسکلت متعلق به سده ۱۳ میلادی که در سال ۱۹۱۵ کشف شده بود، در واقع پیکر دوک به قتل رسیده مجارستانی، بلای ماسکو (Béla of Mascó) است. تیم پژوهشی صحنه و دقایق پایانی‌مرگ این دوک جوان بیست‌وچند ساله را بازسازی کرد. پژوهشگران دریافتند که دوک بلای ماسکو به‌وسیله سه مهاجم و در قالب یک عملیات ترور هماهنگ‌شده به قتل رسیده است.

لحظات پایانی زندگی دوک بلای ماسکو در ماه نوامبر سال ۱۲۷۲، یک ترور خشونت‌آمیز توسط سه مهاجم با شمشیر بود. چندین قرن بعد، بقایای اسکلتی زیر کف یک صومعه مربوط به سده ۱۳ در جزیره مارگارت واقع در بوداپست کشف شد و کارشناسان احتمال دادند که این پیکر همان دوکِ به‌ قتل‌ رسیده باشد. دهه‌ها بعد، به لطف گروهی از پژوهشگران مجارستانی، این فرضیه تأیید شد.

در هنگام کشف اولیه در سال ۱۹۱۵، گمان می‌رفت که این استخوان‌ها متعلق به دوک، نوه‌ی پادشاه بلای چهارم از خاندان آرپاد مجارستان و پسر دوک روستیسلاو از دودمان روریک باشد. مطالعه‌ای که در مجله Forensic Science International: Genetics به‌وسیله تیم مذکور منتشر شده، بیان می‌کند که اکنون داده‌های کامل باستان‌شناسی و جنایی برای اثبات آن حدس اولیه در دست است.

تیم بین‌المللی پژوهشگران، به سرپرستی گروهی از دانشگاه اتوش لوراند، نوشت که آنان «رویکردی پیچیده را برای شناسایی فرد و بازسازی شرایط مرگ او به کار گرفتند.»‌ با شروع از بستر فیزیکی محل کشف اسکلت، تیم پژوهش با استفاده از تاریخ‌گذاری رادیوکربنی تأیید کرد که این تدفین متعلق به میانه سده ۱۳ میلادی است. ویژگی‌های استخوان‌شناسی نشان داد که فرد یک مرد بالغ در دهه سوم زندگی بوده و تحلیل جرم سخت‌ شده روی دندان‌ها نیز نشان داد که رژیم غذایی او از نوع اشرافی و غنی از پروتئین‌های حیوانی (به‌ویژه ماهی)، غلات گندم و جو بوده است.

تحلیل DNA باستانی، هم تبار مستقیم از پادشاه بلای سوم و هم وابستگی کروموزوم Y به دودمان روریک را تأیید کرد. تیم پژوهشی اظهار داشت که داده‌های DNA آشکارا نشان می‌دهد که این بقایا متعلق به دوک بلای ماسکو است و او از نسل چهارم پادشاه بلای سوم محسوب می‌شود. تقریباً نیمی از پس‌زمینه ژنتیکی او شامل مؤلفه‌های اسکاندیناویایی و بخش‌هایی از شرق مدیترانه (به‌همراه مقدار اندکی از اروپای مرکزی اوایل قرون وسطی) بوده که با تبار روریک و سلسله خانوادگی او هماهنگ است.

با ترکیب این داده‌های ژنتیکی با شواهد تاریخی که بیان می‌کند دوک بلا در نوامبر ۱۲۷۲ به دست بنی هنریک از خاندان هدر و همراهان او ترور شده و سپس پیکر او توسط خواهر و خواهرزاده‌اش در صومعه دفن گردیده است، هویت این فرد با قطعیت تعیین شد.

هنریک و همراهانش هنگام حمله کاملاً مطمئن بوده‌اند، زیرا ۲۳ زخم شمشیر ، شامل ضربات مرگبار به سر ، روی اسکلت دوک یافت شد. این آسیب‌ها نشان می‌دهد که دوک در یک دوئل کشته نشده، بلکه توسط چند مهاجم که او را محاصره کرده بودند مورد حمله قرار گرفته و ضربات وارده حتی پس از سقوط او بر زمین ادامه یافته است.

الگوی آسیب‌ها نشان‌دهنده برنامه‌ریزی و درگیری شدید بوده است. پژوهشگران نوشتند که یافته‌های آنان «اولین شناسایی ژنتیکی یک عضو خاندان سلطنتی در دوره قرون وسطی را ارائه کرده و یک مسئله باستان‌شناسی ۱۰۰ ساله را حل می‌کند و قدرت روش‌های میان‌رشته‌ای را برای تأیید فرضیات تاریخی و بازسازی مرگ‌های خشونت‌آمیز گذشته با جزئیاتی بی‌سابقه نشان می‌دهد.»

شواهد جنایی وجود ۲۶ جراحت را آشکار کرد که بیانگر یک حمله هماهنگ و از پیش طراحی‌ شده توسط حداقل سه مهاجم است. با احتساب ۹ زخم به جمجمه و ۱۷ زخم به بدن، تیم پژوهشی معتقد است که یک مهاجم از روبه‌رو به قربانی حمله کرده و دو نفر دیگر به‌طور همزمان از چپ و راست به او ضربه زده‌اند. محل جراحات نشان می‌دهد که دوک با مهاجمان درگیر شده و تلاش کرده از خود دفاع کند. با این حال، عمق جراحات نشان می‌دهد که او زره به تن نداشته است. مهاجمان از دو نوع سلاح متفاوت برای قتل استفاده کردند که احتمالاً یک شمشیر بلند و یک قمه خمیده بوده است.

بازسازی صحنه نشان می‌دهد که حمله با ضربات شمشیر به سر و بخش بالایی بدن آغاز شده است. سپس، هنگامی که قربانی تلاش کرده ضربات بیشتر را دفع کند، دچار جراحات شدید دفاعی شده است. ضربات جانبی ادامه یافته و پس از افتادن دوک بر زمین، آسیب‌های مرگبار به سر و صورت وارد شده است.

شدت خشونت و تعداد زیاد ضربات به سر و صورت، از درگیری شدید حکایت دارد، درحالی‌که هماهنگی دقیق حمله نشان می‌دهد که این اقدام کاملاً از پیش برنامه‌ریزی شده بود. یک قرن پس از کشف این پیکر، و بیش از ۷۵۰ سال پس از مرگ او، اکنون تصویری بسیار روشن‌تر از دقایق پایانی زندگی دوک بلای ماسکو و پاسخی قطعی برای یک پرونده جنایی ۱۰۰ ساله در اختیار داریم.

یک قطعه باستانی از استخوانی که در غار استاروسله (Starosele) در شبه‌جزیره کریمه کشف شده، دیدگاه دانشمندان را درباره چگونگی و مسیرهای مهاجرت نئاندرتال‌ها تغییر داده است. این قطعه که اکنون با نام استار ۱ شناخته می‌شود، از نظر ژنتیکی با بقایای نئاندرتال‌هایی که پیش‌تر در شرق سیبری یافت شده بودند، شباهت چشمگیری دارد. این ارتباط ژنتیکی میان نئاندرتال‌هایی که هزاران کیلومتر در شرق و غرب از هم فاصله داشته‌اند، احتمالاً به این معناست که کریمه در دوران پلیستوسن به عنوان یک نقطه تلاقی برای مسیرهای مهاجرتی آنان عمل می‌کرده است.

در دل دره‌ای خشک در ارتفاعات کوهستانی کریمه، محوطه باستانی غار استاروسله پنهان شده است. باستان‌شناسانی که به‌تازگی در این مکان کاوش کرده‌اند، در میان بقایای استخوانی حیوانات، قطعه‌ای را یافتند که به نئاندرتالی تعلق داشت که حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار سال پیش زندگی می‌کرد. آنچه آن‌ها در ابتدا نمی‌دانستند، این بود که خویشاوندان ژنتیکی این فرد در شرق دور سیبری نیز شناسایی شده‌اند.

غار استاروسله از دهه ۱۹۵۰ میلادی تاکنون به خاطر بقایای انسانی شناخته می‌شود که از آن به‌ دست آمده است. اما تا امروز، همه آن بقایا متعلق به دوره‌های قرون وسطی یا پس از آن بودند. حتی اسکلت معروفی به نام «کودک استاروسله» که در ابتدا تصور می‌شد حلقه‌ای میان نئاندرتال‌ها و هوموساپینس‌ها باشد، بعدتر مشخص شد که متعلق به یک دفن قرون وسطایی است. در منطقه کریمه پیش‌تر بقایای نئاندرتال‌هایی پیدا شده بود که به نظر می‌رسید در واپسین دوران حضورشان در این ناحیه پناه گرفته‌اند، اما از هیچ‌یک از آن بقایا DNA قابل‌ تحلیلی به‌ دست نیامده بود.

اکنون DNA باستانی استخراج‌شده از استخوان استار ۱ رازهای تازه‌ای درباره مسیر مهاجرت نئاندرتال‌ها فاش کرده است. املی پیگات انسان‌شناس تکاملی از دانشگاه وین، و تیمش با استفاده از روشی نو به نام Zooarchaeology by Mass Spectrometry (ZooMS) موفق شدند جنس و گونه استخوان‌ها را مشخص کنند. این روش که کمترین آسیب را به نمونه‌ها وارد می‌کند، امکان تفکیک استخوان نئاندرتال را که احتمالاً از بازو یا ران بوده، از استخوان‌های حیوانات دوران پارینه‌سنگی فراهم کرد.

پیگات در پژوهشی که اخیراً در نشریه PNAS منتشر شده، گفته است: «از نظر ژنتیکی، استار ۱ از طریق DNA میتوکندریایی خود ارتباط نزدیکی با نئاندرتال‌های منطقه آلتای دارد که نشان‌دهنده مهاجرت‌های بلندمدت گروه‌های نئاندرتال در سراسر اوراسیاست. این مهاجرت‌ها احتمالاً در دوره‌هایی با شرایط آب‌وهوایی مطلوب اتفاق افتاده و با گسترش سنت ابزارسازی میکوکیان (Micoquian) همراه بوده است؛ موضوعی که از تداوم فرهنگی و جابه‌جایی منطقه‌ای نئاندرتال‌ها در اواخر پلیستوسن حکایت دارد.»

نتایج کربن‌سنجی نشان داد که نئاندرتال استاروسله در دوران میکوکیان کریمه می‌زیسته است، زمانی که انسان‌ها سنگ‌ها را به‌صورت دوطرفه تراش داده و ابزارهای ظریف و نوک‌تیز تولید می‌کردند. تحلیل DNA میتوکندریایی که از سمت مادری منتقل می‌شود، نشان داد منشأ ژنتیکی این فرد محلی نبوده و ارتباط نزدیکی با نئاندرتال‌های یافت‌شده در غار دنیسووا، غار چاگیرسکایا و غار اوکلادنیکوف در کوه‌های آلتای دارد؛ مکان‌هایی که حدود ۳,۰۰۰ کیلومتر از کریمه واقع شده‌اند.

پیگات و تیمش با مدل‌سازی اقلیم باستانی دریافتند که در دوره‌های بین‌یخچالی، زمانی که صفحات عظیم یخی ذوب می‌شدند، شرایط آب‌وهوایی برای مهاجرت نئاندرتال‌ها بسیار مساعد بوده است. پژوهشگران حدس زدند مسیر مهاجرت از شرق سیبری تا شبه‌جزیره کریمه احتمالاً از طریق دشت‌های باز و سرسبز آن دوران می‌گذشته است. شواهد فسیلی نشان می‌دهد که نئاندرتال‌ها در این مسیر به شکار اسب‌ها، بیزون‌ها و دیگر جانوران استپی می‌پرداختند.

جالب‌تر این‌که ابزارهای سنگی کشف‌شده در استاروسله از نظر طراحی و تکنیک شباهت بسیاری به ابزارهای به‌دست‌آمده از غارهای اوکلادنیکوف و چاگیرسکایا دارند. یافته‌های پیگات تأیید می‌کند که نئاندرتال‌ها در آن دوران شبکه‌ای گسترده از ارتباط و جابه‌جایی داشته‌اند و کریمه ممکن است نقطه‌ای کلیدی در مسیر مهاجرت از مرکز اروپا تا مرزهای شرقی سیبری بوده باشد.

پیگات در ادامه توضیح داده است: «احتمال زیادی وجود دارد که نئاندرتال‌ها در آلتای در دو یا حتی سه دوره زمانی مختلف حضور داشته‌اند. نتایج ما نشان می‌دهد استاروسله بخشی از یک شبکه پراکندگی گسترده بوده است که نئاندرتال‌ها را از طریق ژن‌ها، ابزارهای سنگی و رفتارهای فرهنگی به هم پیوند می‌داد.»