سارا ساجدی در حال بازدید از جزیره فی فی (Phi Phi) تایلند بود که منظره زیبای دریای آندامان شگفت‌زده‌اش کرد. با این حال، وقتی او به پاهای خود نگاه کرد، دید که ساحل شنی سفید آنجا با زباله‌های پلاستیکی پوشیده شده است که بیشتر آن‌ها از جنس بطری بودند. پس از سال‌ها فعالیت در دنیای کسب‌وکار به عنوان یکی از بنیان‌گذاران یک شرکت نرم‌افزاری زیست‌محیطی، این تجربه ساجدی را ترغیب کرد تا به یکپژوهشگر تبدیل شود. او همیشه علاقه زیادی به کاهش زباله‌ها در جهان داشت، اما متوجه شد مشکلی اصلی مصرف مردم است.

بنابراین، سارا ساجدی به عنوان دانشجوی دکترا در دانشگاه کنکوردیا (Concordia) در کانادا، بیش از ۱۴۰ مقاله علمی را بررسی کرد تا با اثرات بطری‌های پلاستیکی بر بدن انسان آشنا شود. او فهمید مردم به‌طور متوسط سالانه ۳۹ تا ۵۲ هزار ذره میکروپلاستیک را از طریق غذا و آب آشامیدنی می‌بلعند و کسانی که روزانه از آب بطری استفاده می‌کنند، تقریبا ۹۰ هزار ذره میکروپلاستیک بیشتری را وارد بدنشان می‌کنند. ساجدی در این‌باره می‌گوید: “نوشیدن آب از بطری‌های پلاستیکی در مواقع ضروری اشکالی ندارد، اما نباید در زندگی روزمره تکرار شود. حتی اگر این کار فورا بر بدن تاثیر نگذارد، باید احتمال آسیب زدن به جسم‌مان را در نظر بگیریم.”

اثرات استفاده بلندمدت از بطری آب همچنان ناشناخته باقی مانده‌اند

میکروپلاستیک‌ها ذرات پلاستیکی کوچکی هستند که اندازه آن‌ها بین ۱ میکرومتر (۱/۱۰۰۰ میلی‌متر) تا ۵ میلی‌متر است. نانوپلاستیک‌ها حتی کوچک‌تر و کمتر از یک میکرومتر هستند. این ذرات بدون تجهیزات مناسب قابل مشاهده نیستند، اما دائما در طول تولید، ذخیره‌سازی، حمل‌ونقل و تجزیه بطری‌ها تولید می‌شوند. پلاستیک‌های بی‌کیفیت می‌توانند به دلیل نور خورشید، تغییرات دما و دستکاری فیزیکی ذرات میکروپلاستیکی در محیط پخش کنند. برخلاف سایر ذرات پلاستیکی که از طریق زنجیره غذایی وارد بدن می‌شوند، ذراتی که از بطری نوشیدنی‌ها خورده می‌شوند، مضرتر هستند زیرا مستقیما با آب آشامیدنی بلعیده می‌شوند.

پلاستیک‌های میکروسکوپی پس از ورود به بدن، می‌توانند وارد جریان خودن شده و به اندام‌های مهم برسند. این اتفاق موجب ایجاد واکنش التهابی مزمن شده و سلول‌ها را در معرض استرس اکسیداتیو قرار می‌دهد که می‌توانند منجر به اختلالات در سیستم هورمونی، عملکرد تولید مثل و آسیب به سیستم عصبی شود. این ذرات همچنین می‌توانند در شکل‌گیری سرطان‌های مختلف نقش داشته باشند. از طرف دیگر، اثرات بلندمدت وجود میکروپلاستیک‌ها بر بدن به دلیل عدم وجود آزمایشات گسترده و روش‌های اندازه‌گیری استاندارد، هنوز مشخص نیست.

روش‌های تحلیلی مختلفی برای تشخیص این ذرات وجود دارد، اما هریک مزایا و معایب خود را دارند. به کمک بعضی از این روش‌ها می‌تواند ذرات بسیار کوچک را تشخیص داد، اما امکان تعیین ترکیب شیمیایی آن‌ها امکان‌پذیر نیست. برخی دیگر می‌توانند به آنالیز ترکیب میکروپلاستیک‌ها در بدن کمک کنند، اما نمی‌توان ذرات کوچک را تشخیص داد. افزون‌بر این، دقیق‌ترین و قابل اعتماد‌ترین ابزارها بسیار گران‌قیمت بوده و در دسترس تمام موسسان قرار ندارند. ساجدی و تیمش می‌گویند این محدودیت فنی مانعی برای تحقیقات یکنواخت در سطح جهانی است

تولید بطری‌های پلاستیکی تحت نظارت سازمان‌های بهداشتی نیست

دولت‌های سراسر جهان در حال کار روی تدوین قوانینی برای کاهش تعداد زباله‌های پلاستیکی هستند. با این حال، قوانین فعلی عمدتا به مواردی مانند کیسه‌های پلاستیکی، نی‌ها و مواد بسته‌بندی مربوط می‌شوند. از سوی دیگر، نظارت کمی روی تولید بطری‌های پلاستیکی وجود دارد که ممکن است مستقیما روی سلامتی افراد تاثیر بگذارند. اگرچه برخی از مناطق در آمریکا و کانادا شروع به انجام اقداماتی در این زمینه کرده‌اند، اما چارچوب نظارت جهانی هنوز به‌طور کامل تعیین نشده است.

آلودگی پلاستیکی نه تنها یک مسئله زیست‌محیطی، بلکه یک چالش بهداشتی عمومی نیز هست. دسترسی به آب آشامیدنی سالم برای همه یکی از حقوق اساسی بشر است، اما در درازمدت آب باید به شکلی پایدار بدون بطری‌های پلاستیکی عرضه شود. تحقیقات سارا ساجدی که با دیدن صحنه‌ای در سواحل شنی جزایر فی فی شروع شد، ممکن است گامی در جهت تجسم واقعیت بدون هرگونه آلودگی باشد و همچنین آگاهی کل جامعه را نسبت به این مسئله تغییر دهد.

آب قدرت زیادی دارد؛ تا جایی که برداشت آب‌های زیرزمینی زمین می‌تواند شیب و چرخش سیاره را تغییر دهد، باعث افزایش سطح دریا شود و دیگر پیامدهای تغییر اقلیمی به همراه داشته باشد.

بر اساس یافته‌های جدید، تأثیر استخراج آب‌های زیرزمینی بیش از آن چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد. اکنون، طبق مطالعه‌ای منتشرشده در مجله Geophysical Research Letters، مشخص شده است که زمین طی کمتر از دو دهه، در نتیجه استخراج آب‌های زیرزمینی ۳۱.۵ اینچ (حدود ۸۰ سانتی‌متر) دچار انحراف شده؛ رقمی که معادل ۰.۲۴ اینچ (۰.۶۱ سانتی‌متر) افزایش سطح دریا است.

کی-وئون سو (Ki-Weon Seo)، زمین‌فیزیک‌دان دانشگاه ملی سئول و نویسنده اصلی پژوهش، اعلام کرد:

محور چرخش زمین در واقع تغییرات زیادی دارد، مطالعه ما نشان می‌دهد که در میان عوامل مربوط به اقلیم، بازتوزیع آب‌های زیرزمینی بیشترین نقش را در رانش محور چرخش زمین دارد.

با جابه‌جا شدن محور چرخشی زمین، توزیع جرم نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. پژوهشگران در توضیح این پدیده می‌گویند:

این تغییر مانند آن است که مقدار بسیار اندکی وزن روی فرفره‌ای در حال چرخش اضافه کنید؛ آب وقتی جابه‌جا می‌شود، زمین نیز کمی متفاوت می‌چرخد.

در سال ۲۰۱۶ نیز ناسا نشان داده بود که تغییر توزیع آب در سیاره می‌تواند بر چرخش زمین تأثیر بگذارد. مطالعه جدید تلاش می‌کند این پدیده را با داده‌های ملموس‌تر توضیح دهد. سو می‌گوید:

خوشحالم که توانستیم دلیل ناشناخته کج شدن محور چرخش زمین را پیدا کنیم؛ اما از سوی دیگر، به‌عنوان ساکن زمین و همچنین یک پدر، نگران‌کننده است که استخراج آب‌های زیرزمینی به‌عنوان عامل دیگری برای افزایش سطح دریا شناخته می‌شود.

این مطالعه شامل داده‌های سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۰ بود و نشان داد استخراج حدود ۲۱۵۰ گیگاتن آب زیرزمینی باعث انحراف ۳۱.۵ اینچی در محور زمین شده است. بخش عمده این برداشت برای کشاورزی و مصرف انسانی انجام می‌شود و در نهایت آب استخراج‌شده وارد اقیانوس‌ها می‌شود.

پژوهشگران در این پروژه مدل‌های مختلفی از تغییرات محور چرخش زمین و حرکت آب‌ها را شبیه‌سازی کردند. تنها مدلی که با داده‌های واقعی هم‌خوانی داشت، مدلی بود که شامل جابه‌جایی ۲۱۵۰ گیگاتن آب زیرزمینی بود.

سورناندرا آدیکاری (Surendra Adhikari)، دانشمند آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) که در مطالعه سال ۲۰۱۶ مشارکت داشت، اهمیت این یافته‌ها را تأیید می‌کند. او توضیح می‌دهد:

پژوهشگران این مطالعه نقش برداشت آب‌های زیرزمینی در حرکت قطبی زمین را به‌طور کمی مشخص کرده‌اند، و این نقش کاملاً قابل‌توجه است.

محل استخراج و انتقال آب اهمیت زیادی دارد. جابه‌جایی آب از عرض‌های میانی بیشترین تأثیر را بر انحراف محور زمین می‌گذارد؛ از همین رو برداشت شدید آب در غرب آمریکای شمالی و شمال‌غرب هند نقش قابل‌توجهی در تغییرات اخیر داشته است.

اکنون مشخص شده است که تأثیر حرکت آب حتی در همین مدت کوتاه تا چه اندازه قابل توجه است، و بررسی داده‌های تاریخی می‌تواند روندها را روشن کرده و درک عمیق‌تری از اثرات حرکت آب‌های زیرزمینی فراهم آورد.

سو در پایان گفت:

مشاهده تغییرات محور چرخش زمین ابزاری ارزشمند برای درک تغییرات ذخایر آب در مقیاس قاره‌ای است.

این داده‌ها همچنین می‌تواند به متخصصان محیط‌زیست کمک کند تا راهکارهایی برای مهار افزایش سطح دریا و کاهش دیگر پیامدهای اقلیمی ارائه دهند.