باستان‌شناسان در یک دریاچه در قرقیزستان یک شهر گمشده را یافته‌اند. آب‌های دریاچه Issyk-Kul از زمانی که یک زمین‌لرزه چهره جغرافیایی منطقه را دگرگون کرد، شهری مهم از مسیر جاده ابریشم را در خود پنهان کرده است.‌ کارشناسان بر این باورند که یک زمین‌لرزه بزرگ موجب جابه‌جایی آب‌های دریاچه و غرق‌شدن این شهر شده است.

غواصان باستان‌شناس که در یکی از عمیق‌ترین دریاچه‌های جهان مشغول پژوهش بودند، به یافته‌ای شگفت‌انگیز دست یافتند. آنان بر این باورند که دریاچه Issyk-Kul از سده ۱۵ میلادی تاکنون رازهای یکی از شهرهای مهم بازرگانی جاده ابریشم را در دل خود پنهان کرده است.

این دریاچه که در قلمرو امروزی قرقیزستان قرار دارد، احتمالاً پس از آن‌که یک زمین‌لرزه چهره منطقه را تغییر داد، شهر باستانی Toru-Aygyr را در خود فرو برد. یک گروه بین‌المللی از غواصان اخیراً نشانه‌های متعددی از این شهر باستانی یافته‌اند که بیانگر پیوندهای آن با یک دودمان تُرکی و همچنین حکومت اسلامی است.

غواصان در ژرفای حدود ۴ متری از بستر دریاچه، ساختمان‌هایی آجری، بقایای یک سنگ آسیاب که احتمالاً برای آرد کردن غلات به کار می‌رفته، یک گورستان اسلامی، بقایای سازه‌های چوبی و شمار زیادی از آثار سفالی را کشف کردند.

والری کولچنکو، پژوهشگر مؤسسه تاریخ و باستان‌شناسی آکادمی ملی علوم قرقیزستان و رئیس هیئت کاوش زیرآبی، در بیانیه‌ای اظهار کرد که معماری کشف شده، احتمالا یک شهر یا مجتمع بزرگ تجاری در مسیر جاده ابریشم بوده است.

به‌گفته ماکسیم منشیخوف، رئیس هیئت اعزامی مؤسسه باستان‌شناسی آکادمی علوم روسیه، این یافته‌ها جایگاه Toru-Aygyr را به‌عنوان یک توقف‌گاه مهم در مسیر جاده ابریشم تحکیم می‌کنند. جاده ابریشم، به عنوان یک راه بازرگانی‌ که چین را به غرب پیوند می‌داد، نخستین بار در سده ۱ پیش از میلاد پدید آمد و تا حدود سده ۱۵ میلادی رونق داشت.

یافته‌های کلیدی که اهمیت Toru-Aygyr را بیشتر آشکار می‌کنند، شامل بقایای یک ساختمان شاخص و یک گورستان اسلامی هستند. معماری کشف‌ شده نشان می‌دهد که جامعه‌ای در آن‌جا استقرار داشته و بنایی بزرگ با تزیینات بیرونی وجود داشته که می‌توانست مسجد، گرمابه یا حتی یک دانشگاه کوچک اسلامی باشد. سازه‌هایی از سنگ و تیرهای چوبی همچنان در زیر آب باقی مانده‌اند. در نزدیکی این محل، گروه تحقیقاتی یک نکروپولیس اسلامی متعلق به سده‌های ۱۳ یا ۱۴ میلادی را که بر اثر تماس دائمی با آب در حال فرسایش است، یافته‌اند. پیکرهای دو فرد که در آن محل کشف شده‌اند، مطابق آیین‌های اسلامی رو به سوی مکه دفن شده‌اند.

پژوهشگران اعلام کردند که در آغاز سده ۱۵ میلادی، زمین‌لرزه‌ای این شهر را به زیر آب فرو برد. کولچنکو می‌گوید ساکنان احتمالاً پیش از وقوع زمین‌لرزه منطقه را ترک کرده بودند، اما این رخداد جمعیت منطقه را به‌طور چشمگیری پراکنده ساخت. به باور آنان، تمدن غنی شهریِ دوران میانه از میان رفت و جای آن را کوچ‌نشینان گرفتند.

یافته‌ها که شامل یک محوطه تدفینی قدیمی‌تر در کنار سازه‌های مدور و چهارگوش، و همچنین طیف فراوانی از آثار قرون میانه، از جمله سفالینه‌ها و یک ظرف سالم و دست‌نخورده، بود، نشان‌دهنده گذار حکومت از دودمان تُرکی قراخانیان به اسلام تحت سلطه مغولان است.

منشیخوف بر این باور است که در حدود سده ۱۰ میلادی، دولت قراخانی در این منطقه شکل گرفت که یک دودمان تُرکی با تنوع مذهبی بود. با این حال، طبقه حاکم به اسلام گروید و این دین در سده ۱۳ میلادی در آسیای مرکزی گسترده‌تر شد.

منشیخوف توضیح می‌دهد که بخش جاده ابریشم در ناحیه دریاچه Issyk-Kul در کنترل قراخانیان بوده است. منابع چینی این منطقه را در حوزه نفوذ خود می‌دانستند، اما قادر به کنترل آن نبودند. با وجود این، آن‌گونه که منشیخوف بیان می‌کند، این موقعیت جغرافیایی در منابع چینی ذکر شده و همین امر امید تازه‌ای برای تطبیق داده‌های تاریخی با نتایج کاوش‌های باستان‌شناختی ایجاد می‌کند.

در جریان یک پروژه بازسازی در عمارت مونت ورنون جورج واشنگتن، دو بطری شیشه‌ای مهروموم‌ که با میوه گیلاس پر شده بودند، یافت شدند. گیلاس‌ها همچنان بوی مشخص خود را حفظ کرده بودند. این دو بطری دارای ویژگی‌های ساختاری مربوط به دهه ۱۷۵۰ میلادی بوده و درون گودالی قرار داده شده بودند.

هنگامی که باستان‌شناسان مایع داخل دو بطری شیشه‌ای را که زیر کف‌ آجری عمارت مونت ورنون جورج واشنگتن قرار داشتند بیرون ریختند، عطر شکوفه‌های گیلاس در فضا پخش شد. این بطری‌ها که زمانی به فراموشی سپرده شده بودند و اکنون دوباره پیدا شده‌اند، احتمالا پیش از جنگ استقلال ایالات متحده در میانه‌ دهه ۱۷۷۰ میلادی با میوه گیلاس پر شده و از آن زمان به‌صورت کاملا مهر و موم‌ شده و محفوظ باقی مانده‌اند.

در قالب یک پروژه نوسازی که با سرمایه خصوصی برای احیای این عمارت در ویرجینیا انجام شد، کف آجریِ بازمانده از دهه ۱۷۷۰ میلادی برداشته شد. با برداشتن این کف، گودالی کوچک و دو بطری شیشه‌ای سبز تیره، که هر دو به‌صورت کاملا عمودی و مهر و موم‌ شده قرار داشتند، آشکار گردید.

جیسون بوروس، باستان‌شناس ارشد مونت ورنون، در بیانیه‌ای اعلام کرد که بازیابی بطری‌هایی سالم و مهر و موم‌ شده، می‌تواند دیدگاه و بینش ارزشمندی درباره زندگی در قرن هجدهم در مونت ورنون در اختیار ما بگذارد و این یافته‌ها ظرفیت این را دارند که روایت تاریخی آن دوره را غنا بخشند. او همچنین اشاره کرد که بررسی علمی محتویات این بطری‌ها به‌زودی انجام خواهد شد تا این کشف با پژوهشگران و عموم بازدیدکنندگان به اشتراک گذاشته شود.

پس از کشف، هر بطری به آزمایشگاه باستان‌شناسی مونت ورنون منتقل شد. متخصصان تشخیص دادند که خارج کردن مایع می‌تواند به پایدارسازی شیشه‌هایی که حدود دو قرن در تماس مستقیم با هوا نبوده‌اند کمک کند. وجود گیلاس‌های کامل در میان مایع، رایحه خوشی را آزاد می‌کرد. داگ بردبرن، رئیس و مدیرعامل مونت ورنون، این کشف را دستاوردی بی‌سابقه می‌داند، چرا که دو بطری شیشه‌ای کاملا سالم حاوی مایع، از زمان پیش از جنگ استقلال آمریکا تاکنون دیده نشده بودند.

طبق بررسی‌ها، این بطری‌ها ساخت کارخانه‌ای اروپایی بوده و از نظر شکل و سبک، احتمالا متعلق به دهه ۱۷۴۰ یا ۱۷۵۰ میلادی هستند که با زمان قرار گرفتن آنها در گودال، پیش از نصب کف در دهه ۱۷۷۰، همخوانی دارد. به این ترتیب، گیلاس‌های موجود در آنها به احتمال زیاد پیش از دوران جنگ استقلال برداشت شده‌اند.

با آنکه مشخص است خانواده واشنگتن علاقه‌مند به گیلاس بودند، نگهداری این دو بطری احتمالا مستقیما توسط اعضای خانواده انجام نشده، زیرا در زمان مرگ جورج واشنگتن بیش از ۳۰۰ انسان برده در این مکان زندگی و کار می‌کردند.

تیم باستان‌شناسی قصد دارد بطری‌ها را برای تحلیل و آزمایش‌های علمی به یک آزمایشگاه تخصصی بفرستد. بوروس در گفت‌وگو با واشنگتن پست توضیح داد که بطری‌ها در زمان قرارگیری در محل خود احتمالا تنها حاوی گیلاس بوده‌اند و مایع موجود در آنها ممکن است بر اثر نفوذ آب زیرزمینی پس از فرسایش و ضعیف شدن چوب‌پنبه‌های درزگیر در طول دهه‌ها ایجاد شده باشد. اگرچه مایع و ماده‌ای ژلاتینی‌شکل در بطری‌ها وجود داشت، اما تحلیل‌های اولیه همچنان فرضیه وجود صرفا گیلاس را تأیید می‌کنند. این گیلاس‌ها ظاهرا برای نگهداری طولانی‌مدت و استفاده بعدی در پخت‌وپز یا شیرینی‌پزی دفن شده بودند.

بوروس به این نکته اشاره می‌کند که در منابع قرن هجدهم، روش‌های صحیح نگهداری میوه‌ها و سبزیجات تشریح شده‌اند و یکی از رایج‌ترین روش‌ها، به‌ویژه برای انواع توت‌ها، خشک کردن آنها تا حد امکان، سپس قرار دادنشان در بطری خشک، بستن در بطری با چوب‌پنبه و در نهایت دفن بطری بوده است.

به نظر می‌رسد این توصیه‌ها پس از ۲۵۰ سال همچنان کارآمد بوده‌اند؛ زیرا گیلاس‌ها همچنان شکل و بوی خود را حفظ کرده‌اند.