گوگل، آمازون و xAI در حال رقابت برای ایجاد سامانه‌های هوش مصنوعی مبتنی بر فضا هستند. شبکه‌های مداری می‌توانند تأخیر و فشار وارد بر مصرف انرژی روی زمین را کاهش دهند. قرارگیری هوش مصنوعی در مدار می‌تواند اتصال شبکه را در حوزه‌هایی همچون اینترنت مناطق دورافتاده و واکنش اضطراری در بحران‌ها بهبود دهد.

در فاصله‌ای کوتاه و طی چند ماه، تلاش برای انتقال هوش مصنوعی به فضا از یک رؤیای دور به اولویتی استراتژیک و فوری تبدیل شده است. پروژه Suncatcher گوگل، پروژه Leo متعلق به آمازون برای توسعه اینترنت ماهواره‌ای، و اقدامات xAI متعلق به ایلان ماسک برای ایجاد محیط‌های پردازشی مداری، همگی به یک جهت اشاره دارند: جهش بزرگ بعدی در مسیر هوش مصنوعی ممکن است نه روی زمین، بلکه در مدار نزدیک زمین رخ دهد.

با آن‌که این چشم‌انداز در نگاه نخست غیرواقعی به نظر می‌رسد، در پس این بیانیه‌های تبلیغاتی و دیدگاه‌های بلندپروازانه، حجم قابل‌توجهی از مهندسی واقعی و قابل اتکا قرار دارد. این تلاش‌ها ناشی از فشار بی‌سابقه‌ای است که زیرساخت‌های فعلی در برابر گسترش مدل‌های هوش مصنوعی و افزایش تقاضا تجربه می‌کنند. مراکز داده، شبکه‌های فیبر نوری و شبکه‌های تأمین انرژی که ستون فقرات دیجیتال جهان را تشکیل می‌دهند، نشانه‌های ملموسی از فشار و محدودیت بروز داده‌اند. منابع انرژی جدید نیز به سختی توان پاسخ‌گویی دارند. افزون بر این، مسائلی مانند تأخیر ارتباط، خطرهای اقلیمی و موانع سیاسی نیز به عنوان عوامل تشدیدکننده مطرح‌ هستند.

پروژه گوگل با نام Suncatcher به دنبال ایجاد گره‌های پردازشی مداری است؛ گره‌هایی که با برخورداری از تابش تقریباً پیوسته خورشید و خنک‌سازی مبتنی بر خلأ فضا فعالیت می‌کنند. ایده اصلی این است که ماهواره‌هایی مجهز به واحدهای پردازشی Tensor گوگل بتوانند برای اجرای مدل‌های یادگیری ماشینی، کارآمدتر از مراکز داده زمینی عمل کنند؛ به‌ویژه در وظایفی که نیازی به تعامل لحظه‌ای با انسان ندارند. در مدار زمین، پنل‌های خورشیدی بازده بیشتری دارند، خنک‌سازی ساده‌تر است و هیچ توفان یا خاموشی زمینی فعالیت آن‌ها را مختل نمی‌کند.

در پروژه Amazon Leo، این شرکت در حال ایجاد شبکه پهن‌باند جهانی متشکل از هزاران ماهواره مدار نزدیک زمین است که در نهایت با زیرساخت ابری و هوش مصنوعی مرتبط خواهند شد. بخشی از این ماهواره‌ها ممکن است در آینده قادر باشند محاسبات لبه‌ای را برای وظایف هوش مصنوعی در مناطقی که به خدمات ابری دسترسی محدود یا بدون دسترسی دارند، پشتیبانی کنند.

در همین حال، ایلان ماسک در حال ترسیم طرح‌هایی برای ایجاد مزارع پردازشی مداری برای xAI و SpaceX است؛ مزارعی که نه‌تنها مدل‌ها را اجرا، بلکه آن‌ها را آموزش نیز خواهند داد. این امر از نظر فنی بسیار دشوارتر است، اما برای وظایف فوق‌سنگینی که به انرژی پیوسته و محیطی ایزوله نیاز دارند، شاید توجیه‌پذیر باشد. اگر هدف، آموزش مدلی با چند تریلیون پارامتر بدون محدودیت‌های پهنای‌باند زمینی یا گلوگاه‌های زیرساختی باشد، فضا گزینه‌ای جذاب می‌شود.

این پروژه‌ها می‌توانند برای تعداد زیادی از مردم تغییرات بزرگی ایجاد کنند. مدارس مناطق دورافتاده قادر خواهند بود به ابزارهای ابری پرسرعت دسترسی پیدا کنند، و سامانه‌های پایش آب‌وهوا می‌توانند با استفاده از قابلیت تحلیل بلادرنگ هوش مصنوعی مداری، وقوع سیل ناگهانی را پیش‌بینی کرده و مسیر انتقال کمک‌رسانی را اصلاح نمایند.

همچنین با استفاده از گره‌های خورشیدی فعال در فضا، شرکت‌ها می‌توانند وابستگی کمتری به شبکه‌های زمینی با مصرف کربن بالا داشته باشند. ایده بهره‌گیری از انرژی فضایی مدت‌ها پیش از آغاز برنامه‌های فضایی مطرح شده بود. اکنون ممکن است تقاضای عظیم هوش مصنوعی همان نقطه تحول باشد که سرمایه‌گذاری در چنین پروژه‌هایی را قابل‌توجیه می‌کند.

شرکت مادر گوگل، یعنی آلفابت، بسیار نزدیک است که چهارمین شرکتی شود که به باشگاه ۴ تریلیون دلاری می‌پیوندد؛ باشگاهی که پیش از این شرکت‌های اپل، مایکروسافت و انویدیا وارد آن شده‌اند. این موقعیت تازه، حاصل هفته‌ای است که سرشار از خبرهای مهم درباره‌ی فعالیت‌های هوش مصنوعی گوگل بود.

براساس گزارشی که دوشنبه منتشر شد، شرکت متا که از بزرگ‌ترین مشتریان انویدیا به شمار می‌رود، در حال بررسی این موضوع است که برخی از مراکز داده‌ی خود را به تراشه‌های ساخت گوگل مجهز کند. این توافق احتمالی که ارزش آن ممکن است به میلیاردها دلار برسد، از سال ۲۰۲۷ آغاز می‌شود و متا ممکن است حتی از سال آینده میلادی تراشه‌هایی را از بخش گوگل کلاد اجاره کند.

گوگل همچنین یک رونمایی پر سر و صدا داشت. این شرکت هفته‌ی گذشته تازه‌ترین مدل هوش مصنوعی خود به نام جمینای ۳ را معرفی کرد و همچنین چند به‌روزرسانی برای ابزار تولید تصویر نانو بنانا پرو ارائه داد که هر دو با استقبال گسترده روبه‌رو شدند.

براساس گزارش وب‌سایت ورج، وی-لین چیانگ، مدیر ارشد فناوری و هم‌بنیان‌گذار شرکت ارزیابی هوش مصنوعی LMArena، گفته است که عرضه‌ی جمینای ۳ صرفاً یک جابه‌جایی در رتبه‌بندی‌ها نیست و معنایی فراتر از آن دارد.

اکنون دو شرکت به عنوان پیشتازان صنعت هوش مصنوعی شناخته می‌شوند. OpenAI در حوزه‌ی محصولات مصرفی قرار دارد. در سوی دیگر، انویدیا قرار دارد که بزرگ‌ترین تأمین‌کننده‌ی واحدهای گرافیکی برای پردازش‌های هوش مصنوعی در جهان است.

اما گوگل، که سابقه‌ی طولانی، منابع مالی گسترده و دانش انباشته‌ی زیادی در سیلیکون‌ولی دارد، به نظر می‌رسد که این بار در هر دو جبهه برای رقابتی جدی آماده است. بسیاری از کاربران اینترنت و حتی مارک بنیوف، مدیرعامل شرکت سلزفورس، مدعی شده‌اند که مدل جمینای ۳ گوگل به طرز محسوسی بهتر از چت‌جی‌پی‌تی است.

با وجود این، از دید ناظران بیرونی، OpenAI هنوز در زمینه‌ی چت‌بات‌ها نام اول به شمار می‌رود. اما طبق گزارشی از نیویورک تایمز، مدیر بخش چت‌جی‌پی‌تی در ماه اکتبر به کارکنان گفته بود که این شرکت با شدیدترین فشار رقابتی تاریخ خود مواجه است.

در جبهه‌ی تراشه‌های هوش مصنوعی نیز انویدیا همچنان صدرنشین مطمئن بازار است، اما اگر گزارش وب‌سایت اینفورمیشن درست باشد، گوگل احتمالاً در مسیر جبران فاصله خود می‌تواند به یک موفقیت بزرگ دست یابد.

تراشه‌های گرافیکی انویدیا همچنان گزینه‌ی اصلی صنعت برای پردازش‌های هوش مصنوعی هستند، اما TPUهای گوگل نیز اکنون حداقل به رقیبی قابل اعتنا تبدیل شده‌اند. برخلاف GPUها که مانند یک چاقوی چندکاره‌ی سوئیسی برای طیف بسیار گسترده‌ای از وظایف مناسب هستند، TPUهای گوگل تخصصی‌اند و برای برخی بارهای کاری خاص در هوش مصنوعی کارایی بالاتری دارند. TPUها نوعی مدار مجتمع با کاربرد خاص (ASIC) محسوب می‌شوند. یکی از کارشناسان صنعت هفته‌ی گذشته به CNBC گفته است که انتظار دارد بازار ASICهای سفارشی در چند سال آینده سریع‌تر از بازار GPUها رشد کند.

گوگل در کنار GPUهایی که از انویدیا خریداری می‌کند، سال‌هاست که از TPUهای اختصاصی خود برای پشتیبانی از کسب‌وکار رایانش ابری‌اش بهره می‌برد. همچنین این شرکت تراشه‌های خود را به شرکت‌هایی مانند آنتروپیک اجاره می‌دهد؛ شرکتی که از این تراشه‌ها برای چت‌بات کلود، در کنار GPUهای انویدیا و همچنین تراشه‌های Trainium آمازون استفاده می‌کند.

اضافه شدن نام متا به فهرست مشتریان، برای گوگل بسیار مهم خواهد بود و حتی ممکن است به بخش تراشه‌های سفارشی این شرکت قدرت رقابتی بیشتری در بازاری بدهد که اکنون تحت سلطه‌ی غولی به نام انویدیا قرار دارد.